پرینت

تاریخچه شکوفایی مضر جلبکی

ارسال شده در درباره کمیته ملی مبارزه با شکوفایی مضر جلبکی


تاریخچه شکوفایی مضر جلبکی در دنیا

در چند دهه اخیر توجه به شکوفایی پلانکتونی و تعیین پراکنش جهانی گونه های تشکیل دهنده شکوفایی، مطالعات، تحقیقات بنیادی و پایه ای در مورد دینامیک شکوفایی در تمام دنیا رو به افزایش است.گردهمایی ها، کارگروهها و کنفرانسهای سالانه در خصوص شکوفاییهای مضر فیتو پلانکتونی در کشور های مختلف دنیا بر گزار می گردد که دلیل این توجه افزایش چشمگیر HABs در تمام آبهای ساحلی دنیا می باشد. از طرف دیگر سطح آگاهی مردم از شکوفایی های پلانکتونی و عواقب و بیماریها و مرگ و میر ناشی از آنها بالا رفته است که می تواند توجه مجامع علمی و دولتی را تحت تاثیر قرار دهد .


گسترش پراکنش جغرافیایی گونه های مضر نه تنها تهدیدی برای اکوسیستمهای آبی محسوب می شود بلکه می تواند سلامت انسانها و صنعت آبزی پروری، صنعت توریسم و کل اقتصاد هر منطقه را تحت تا ثیر قرار دهد (. (Anderson 1997; Tang et al. 2004; Tang et al. 2006

در تابستان 1983 شکوفایی گونه Pyrodinium bahamens در دریای سامار و خلیج مگیود در فیلیپین سبب مسموم شدن 700 نفر و کشته شدن 70 نفر و همینطور ضرر اقتصادی برآورد شده حدود 500 هزار دلار بود ( (Maclean, 1989 در سال 2002 در همین کشور شکوفایی گونه Prorocentrum minimum سبب زیان اقتصادی در حدود 120 هزار دلار گردید.(Azanza et al., 2005) در جنوب سواحل Carolina صنعت توریسم تقریبا 67/1 میلیون فرصت شغلی ایجاد کرده که در سال 2000 در حدود 6/13 بیلیون دلار درآمد زایی ایجاد کرده است (Dorfman 2006). شکوفاییهای مضر فیتوپلانکتونی می تواند به شدت اقتصاد جوامع ساحلی را تحت تاثیر قرار دهد به همین دلیل در این کشور مونیتورینگ و برنامه ریزیهای دارز مدت و تحقیقات در این خصوص از اهمیت خاصی برخوردار است (GEOHAB 2001) .


دلایل زیادی برای گسترش جهانی گونه های مضر فیتو پلانکتونی ذکر می شود از جمله افزایش آبزی پروری در مناطق ساحلی ، وارد شدن زیاد نوترینتها یا COD از طریق فعالیتهای کشاورزی ، فاضلابها ی صنعتی و ..... ، افزایش تردد کشتیها ،جا بجایی و وارد کردن استوکهای مختلف از دیگر نقاط که می توانند سبب گسترش گونه های فیتوپلانکتونی مضر می شود (Hallegraeff 1993.)

از سال 1965 تا سال 1976 تعداد کشند سرخ د ر مزارع ماهی 7 برابر افزایش نشان داد که دلیل اصلی آن افزایش COD است که از فاضلابهای تصفیه نشده صنعتی کارخانه کاغذ وارد این مزارع شده بود و شکوفایی پلانکتونی گونه ای از جنس Chattonell را به همرا داشت که سبب مرگ و میر 14 میلیون ماهی های پرورشی ( (yellow- tail.

تاریخچه شکوفایی مضر جلبکی در ایران (نمونه هایی از شکوفایی مضر پلانکتونی در خلیج فارس)

در ژانویه 1997 در آب های ساحلی استان بوشهر منطقه کنگان ، ناحیه پرک (Parak) کشند سرخ مشاهده شد که به علت وجود Noctiluca بود که غلظت آنها به 27000 سلول در لیتر رسیده بود و هیچ مرگ و میری در ماهیان گزارش نشد.
کشند سرخ در Tubliray در بحرین در طول ماه های جون و اکتبر 1998 گزارش شد که نشان داد با نوسانات عوامل مختلفی چون شوری، هدایت الکتریکی، pH ، دمای آب، اکسیژن نامحلول و موادی مثل PO4، NO3 و NO2 و NH3 در این محیط کشند سرخ رخ می دهد (Shaker.Kamdan, 1997).
در این زمینه می توان به تحقیقات سراجی در سال های 1371 – 1370 و 1373 – 1372 ، حق نگار در سال 1380، روحانی قادیکلائی در سال 1376 – 1375، فلاحی در 1382، حیدری در سال 1382 بادپا در سال 1383 و Meftah & Dorghum در سال 1986 اشاره نمود. گزارشات ایستگاه تحقیقات هرمز در خصوص بررسی تغییرات هفتگی در ساختار جمعیتی فیتوفیتوپلانکتونهای تنگه هرمز؛ بررسی پدیده کشند سرخ ناشی از شکوفایی Noctiluca miliaris در خلیج فارس محدوده تنگه هرمز و ارتباط آن با پارامترهای محیطی و بررسی پارامترهای فیزیکوشیمیایی و زیستی آب دریا در تنگه هرمز و آبهای ساحلی بندرعباس در سال 1383 ، 1384 و 1385 در دسترس میباشد.

گزارش دیگر مربوط به کشند سرخ در اواخر آگوست 2000 است که در طی آن تعداد زیادی ماهی در سواحل شمالی عمان و خلیج فارس از بین رفتند. برخی از منابع محلی این مرگ و میرها ناشی از رها شدن آب آلوده از تانکر امریکایی که برای گشت زنی به محل آمده بود می دانستند. اما با تحقیقات و مطالعات بیشتر مشخص شد که پدیده "Up Welling" در این ناحیه رخ داده و به دلیل تهی بودن منطقه از اکسیژن در نتیجه شکوفایی فیتوپلانکتونی مرگ و میر ماهیان رخ داده است. (Herring,2002)

درگشتROPME در تابستان 2000 (17 آگوست تا 4 سپتامبر 2000)، و در گشت تابستان 2001 (آگوست 2001) بررسی هایی که بر روی فیتوفیتوپلانکتون ها صورت گرفت نشان داد که درتابستان 2000 از 46 نمونه فیتوفیتوپلانکتونی 17 گونه شناسایی شد که 4 گونه داینوفلاژله, 11 گونه دیاتومه و 2 گونه جلبک سبز- آبی گزارش گردید.

از دینوفلاژله ها سراتیوم (Ceratium) و پایرودینیوم (Pyrodinium) بیشترین فراوانی را طبق گزارش در حدود 91 تا 98 درصد از کل نمونه ها را به خود اختصاص داده بود.که این دو جنس سمی بودند. گونه های دیگر دینوفلاژله گزارش شده شامل Prorocentrum ، Dinophysis بوده است (ROPME,2003).

طولانی ترین پدیده کشند سرخ در خلیج فارس و دریای عمان

از تاریخ مهرماه 1387 پدیده اکولوژیکی شکوفایی پلانکتونی در آب های استان هرمزگان بروز نمود که از مهرماه 1387 تا مرداد ماه 1388 به مدت 11 ماه به طول انجامید. گونه پلانکتونی کوکلودینیوم(Cochlodinium polykrikoides ) عامل بروز این پدیده بود. علاوه بر مرگ و میر آبزیان ساحلی خسارت اقتصادی چشمگیری به جامعه صیادی و صنایع شیلاتی وابسته وارد شد. این شکوفایی پلانکتونی از شرق استان هرمزگان به آبهای ساحلی استان های بوشهر و خوزستان نیز گسترش یافت. در این راستا با بررسی ها و مطالعات انجام شده که در سطح ملی و منطقه ای بی نظیر بود سازمان حفاظت محیط زیست توانست پایش روزانه و در سه زمان صبح، ظهر و عصر را برنامه ریزی و اولین نتایج که حاکی از شناسایی و شمارش گونه شکوفایی کننده بود (Cochlodinium Polykrikoides) از مرکز تحقیقات دریایی هرمز اعلام نماید.

پراکنش کشند سرخ در خلیج فارس که در اوج شکوفایی تا استان بوشهر متاثر از این پدیده بود.

این پدیده همانطور که در بالا ذکر شد بر اثر شکوفایی نوعی داینوفلاژله به نام جنس Cochlodinium polykrikoides از خانواده Gymondiniaceae و راسته Gymnodiniales بوده است که از نوع استوایی و دارای کلروفیل بوده و فتوسنتز می نمایند.. این گونه طبق تحقیقات به عمل آمده برای اولین بار در آب های خلیج فارس دیده شده است که محققین بر این باورند گونه مذکور غیر بومی بوده و توسط طوفان گنو اخیر و یا به وسیله آب توازن کشتی ها از دریای عمان به این آب ها راه پیدا کرده است. این گونه دارای شکوفایی جلبکی مضر بوده و به علت مصرف تمام اکسیژن درون آب سبب مرگ ماهی‌ها می‌شوند البته برخی دیگر از محققین اظهار نموده اند که مرگ ومیر ماهیان بعلت رسوب فیتوپلانکتون ها برروی برانش ماهیان ودر نهایت منجر به خفگی ماهی شده است که این موضوع فعلاً به صورت فرضیه مطرح شده است.

گونه عامل شکوفایی مضر پلانکتونی در خلیج فارس (Cochlodinium Polykrikoides)

آب‌ گرم، نور کافی و مواد مغذی درون آب که عمده آن از فعالیت های انسانی منشاء می گیرد در رشد و شکوفایی Cochlodinium polykrikoides بسیار موثر است. و تلاطم دریا باعث کاهش رشد این گونه می شود.
گونه مذکور رنگ آب را از ارغوانی تا قهوه ای سوخته و حتی در اوج شکوفایی به مشکی تغییر داده و باعث مرگ و میر آبزیان شده است. بالاترین رقم تراکم سلول های جلبکی این گونه به بیش از 52 میلیون در لیتر شمارش شده است که لازم بذکر است تراکم سلولی بیش از 2 میلیون سلول در لیتر آغاز شکوفایی مضر پلانکتونی بشمار می آید.

مشاهدات کارشناسان محیط زیست نشان داده فراوانی و حتی تنوع گونه ای گونه های بومی بشدت بر اثر شکوفایی این گونه غیر بومی بشدت کاهش یافته و بر رشد و حیات برخی لاروهای زئوپلانکتونی (گونه بی‌خطر)، صدف‌های خوراکی، مرجان ها و سایر آبزیان تاثیر منفی گذارده است.

تاثیرات منفی کشند سرخ بر مرجان های خلیج فارس در استان هرمزگان

شکوفایی اخیر جلبکی:

از تاریخ نیمه دیماه سال جاری(1390) با سرد شدن هوا و وجود شرایط زیست محیطی، فعالیت صنایع ساحلی و ورود آلاینده های خانگی و غیره مجددا از ابتدای دریای عمان شکوفایی پلانکتونی آغاز گردید و به تدریج تا سواحل کشور های خلیج فارس از جمله آبهای ایرانی خلیج فارس تا دریای عمان فراگرفته است. کنترل و ردیابی شکوفایی پلانکتونی نشان داد گسترش فراوان گونه نوکتلیکا سبب این پدیده شده است که با گونه کشند قبلی متفاوت است. بر اساس تصاویر ماهواره، شکوفایی گسترده پلانکتونی د ر دی ماه 1390 در محدوده ای به مساحت70 هزار کیلومتر مربع از سواحل دریای عرب، دریای عمان و سواحل خلیج فارس مشاهده شده است.

عامل شکوفایی اخیر جلبکی:

بر اساس نمونه برداری های انجام شده از سواحل و مشاهدات مشخص شد گونه ای از جنس(نوکتلیکا) Noctiluca با تراکم 2000 سلول در هر لیتر بوده است.
با توجه به این نکته که گونه ای تحت نام Noctiluca scintillans در آبهای سواحل کشور های عرب دیده شد بنظر می رسد گونه شکوفاشده در آبهای ایران(تنگه هرمز،قشم، استان هرمزگان، لاوان، فارور، کیش، سواحل قطر، امارات متحده عربی و عربستان در خلیج فارس) نیز همین گونه باشد. این گونه از Noctiluca به سبب وجود فیتوپلانکتون همزیستی به نام Pedinomonas noctilucae در درون خود سبز رنگ بنظر می رسد.

سمیت شکوفایی اخیر جلبکی:

این گونه ( (Noctiluca مستقیما تولید سم نمی کند ولی از طریق کاهش اکسیژن، مسدود کردن آبشش و تولید مقادیر بالایی از آمونیم باعث مرگ ماهیان و بی مهرگان ابزی می شود و جزء جلبک های مضر گروه بندی می شود

نوشتن دیدگاه


تصویر امنیتی
تصویر امنیتی جدید